Over wildplukken en dankbaarheid

Voor wie het leuk vind om medicinale kruiden in het wild te leren kennen en ze zelf te oogsten, kan wildplukken een mooie uitkomst zijn. Ik heb bewust gekozen voor veelal inheemse kruiden in deze cursus, waardoor je een hoop daarvan zult kunnen tegen komen en oogsten in de natuur om jou heen. Dat gezegd hebbende, is het belangrijk om je bewust te zijn van de wildplukregels en manieren waarop we ervoor kunnen zorgen dat de natuur niet gaat lijden onder het wildplukken van medicinale planten. In dit hoofdstuk geef ik wildpluktips en vertel ik over hoe we kunnen oogsten op een respectvolle wijze.

Wildpluk regels/tips

Vermijd planten die langs (snel)wegen, industriegebieden en landbouwgrond groeien. Eventueel kun je wel plukken in de buurt van minder drukke wegen, maar houd altijd zo’n dertig tot zestig meter afstand.
Als de kans bestaat dat de omgeving met pesticiden besproeid is of de bodem vervuild is, of je weet het niet 100% zeker, pluk er dan geen planten.
Zorg dat je er altijd 100% zeker van bent dat je de juiste plant hebt. Bij twijfel, niet doen. Neem een determinatieboekje mee, zodat je het kunt checken of volg een wildplukcursus/-wandeling om meer ervaring op te doen.
Voordat je plukt, is het goed om stil te staan bij de plant zelf. Vraag toestemming en pluk met respect. Neem het liefst een schaar mee zodat je netjes kunt knippen in plaats van eraf trekken. Zorg dat je zo min mogelijk schade aanbrengt en behandel de plant met respect.
Pluk niet op privéterrein.
Doe voordat je gaat wildplukken onderzoek naar bedreigde plantensoorten. Pluk deze niet.
Pluk het liefst op de meer koele momenten van de dag als dat mogelijk is. Dit zorgt voor minder stress bij de plant en je oogst zal ook langer goed blijven dan wanneer je het tijdens het heetste punt van de dag doet.
Neem niet de gehele plant mee. Laat wortels en zo veel mogelijk zaden achter, zodat de plant zich kan reproduceren. Als dank kun je ook de zaden helpen verspreiden.
Pluk alleen dat wat je nodig hebt en zeker weet dat je gaat gebruiken, maar houd ook rekening met hoeveel er aanwezig is en pas je oogst daarop aan. Uit respect naar de plant en de dieren die ervan afhankelijk zijn. Een goede vuistregel is dat je van elke vijf planten er één mag plukken.
Doe alsof je bij je oma op bezoek gaat en wees respectvol, netjes en voorzichtig. Help met opruimen als je afval tegen komt en laat de plek goed achter.
Zorg dat je de oogst zo min mogelijk beschadigt of kneust. Hiermee verliest de plant levenskracht en sappen en worden ze sneller bruin en slap.
Bedenk van te voren hoe je de oogst het beste kunt vervoeren. Bijvoorbeeld een mand, glazen bakje, potje of linnen/katoenen tas. Gebruik liever geen plastic tas of rugzak.

Geschenk van de natuur

Na storm of harde wind kun je vaak een hoop oogsten wat van de bomen is afgewaaid. Het is dus geen gek idee om te gaan wildplukken na een storm. Populierenknoppen, Dennennaalden en Wilgentakken liggen dan vaak letterlijk voor het oprapen. Ieder jaar in februari houd ik in de gaten wanneer de typische ‘einde van de winter wind’ talloze knopjes van de Populieren afblaast, zodat ik ze makkelijk kan verzamelen om te verwerken tot olie. Zo breng je de bomen geen extra schade en gebruik je wat er geschonken wordt.

Eerbiedig oogsten

In het inmiddels veel geprezen, en ook mijn favoriete boek, Braiding Sweetgrass (Een vlecht van Heilig Gras) van Robin Wall Kimmerer staat een prachtig hoofdstuk waarin de schrijfster op verhalende wijze uitlegt hoe je op een eerbiedige en respectvolle manier kan oogsten en wildplukken. Deze verhalen en manieren komen voort uit de inheemse stammen van Amerika, met name haar eigen voorouderlijke Potawatomi stam. Zo schrijft ze over de term ‘The Honorable Harvest’ ofwel ‘eerbiedig oogsten’: “Dat zijn gedragsregels die onze manier van oogsten bepalen, onze relatie met de natuurlijke wereld vormen en onze neiging tot consumeren beteugelen – opdat de wereld voor de zevende generatie even rijk is als voor onze generatie.”

Ik vind het belangrijk om respectvol oogsten ook in deze cursus te bespreken, want het is niet iets wat wij hebben meegekregen in onze westerse consumptiecultuur. De gevolgen hiervan zijn overal om ons heen zichtbaar. Zoals Robin schrijft; “In inheemse culturen wemelt het van de verhalen waarin wordt gewaarschuwd voor de gevolgen van teveel nemen, maar ik kan me niet herinneren dat ik er ooit een in het Engels heb gehoord. Misschien verklaart dat mede waarom we gevangen lijken te zitten in de val van overconsumptie, die voor onszelf net zo vernietigend is als voor degenen die we gebruiken en opeten.”

Wildplukken en kruiden oogsten is een prachtige nieuwe ‘trend’, maar we moeten oppassen onze neiging tot overconsumptie niet ook weer los te laten op de kruiden.

We hebben nog veel te leren, en wijze elders als Robin Wall Kimmerer kunnen ons de weg wijzen hierin. Dankbaarheid en respect voor de natuur kunnen we niet afdoen met simpelweg het zeggen van dankjewel, alhoewel het daar wel begint. The Honorable Harvest zijn volgens Robin richtlijnen voor eerbiedig oogsten die niet zozeer geschreven regels zijn, maar als ze dat wel waren, zou dat er ongeveer zo uit zien (de Nederlandse vertaling staat eronder):

Nederlandse vertaling:

“Ken de gewoonten en gebruiken van degenen die voor jou zorgen, zodat jij voor hen kunt zorgen.
Stel jezelf voor. Geef er rekenschap van dat jij degene bent die om leven komt vragen.
Vraag toestemming voordat je neemt. Leg je neer bij het antwoord.
Neem nooit de eerste. Neem nooit de laatste.
Neem alleen wat je nodig hebt.
Neem alleen wat wordt gegeven.
Neem nooit meer dan de helft. Laat iets achter voor anderen.
Oogst op een manier die zo weinig mogelijk schade veroorzaakt.
Gebruik wat je neemt met respect. Verspil nooit wat je hebt genomen.
Deel met anderen.
Wees dankbaar voor wat je gegeven is.
Geef een geschenk in ruil voor wat je hebt genomen.
Steun degenen die jou steunen en de aarde zal voor altijd blijven bestaan. “

– Robin Wall Kimmerer

“For me, the most vital ingredient, the one that makes a tea or tincture good medicine, is the gratitude for the spirit of the plant.” – Kat Maier

Toestemming vragen

Voor veel mensen zal dit nieuwe en misschien wel vreemde informatie zijn, maar je kunt toestemming vragen aan planten voordat je ze oogst. Sterker nog, zoals Robin Wall Kimmerer beschrijft, zou dat een essentieel onderdeel moeten zijn van onze omgang met de natuur. Net zoals we mensen kunnen aanvoelen in hun non-verbale reactie op onze vragen, kan dat ook bij planten.

Hier is wel oefening en aandacht voor nodig, omdat we dit simpelweg nooit geleerd hebben om te doen. De ‘antwoorden’ van planten zijn wel subtieler en minder herkenbaar omdat het natuurlijk minder menselijke kenmerken bevat – maar je kunt dit zeker leren.

Je stelt je voor aan de plant en vraagt simpelweg, hardop of in gedachten, of je een deel van de plant mag oogsten. Iedereen ervaart dit weer anders, maar meestal kun je direct of na een tijdje een bepaald soort reactie aanvoelen. Sommige mensen krijgen een antwoord in woorden, geluid, beelden en anderen kunnen het zien of puur en alleen aanvoelen. Ikzelf voel vaak een bepaalde openheid of geslotenheid bij planten in hun uiterlijk of energie, net zoals mensen heel open kunnen zijn en je welkom doen voelen, of juist het gevoel geven dat je ze beter niet kunt storen.

Het antwoord van planten op mijn vraag of ik ze mag oogsten is meestal ja, maar het komt wel eens voor dat ik een afwijzing voel of soms zelfs een harde nee. Luister naar het antwoord. Het is niet leuk als je een plant wil oogsten maar vervolgens geen toestemming krijgt, maar leren luisteren en het respecteren van de natuur is een wijze les die we mogen leren en haar eigen geschenken met zich mee brengt. Ook kan de afwijzing van planten zelfs in ons belang zijn, want het kan zomaar dat de plant op vervuilde grond groeit en zichzelf niet als geschikt ziet voor medicijn of voeding.

Geef jezelf tijd om deze skill te leren. Het is een non-verbale taal die we moeten leren en daar is oefening voor nodig.

Dankbaarheid

Veel inheemse volken hebben manieren of rituelen om hun dankbaarheid te uiten na het oogsten van een plant. Sommige mensen laten een vorm van offer of geschenk achter, zoals bijvoorbeeld tabak of honing. Anderen spreken een gebed uit, zingen een specifiek lied of uiten hun dankbaarheid meer via gevoel. Eigenlijk maakt het niet zoveel uit wat het precies is dat we geven, maar gaat het vooral om dat we dankbaar zijn en dit uiten, op onze eigen manier.

Wat is een passende manier voor jou om je dankbaarheid te uiten bij het oogsten of wildplukken van planten? Je kunt verschillende manieren uitproberen om te kijken wat bij jou past. Zo kan het ook een meer praktische dankbaarheid zijn, zoals bijvoorbeeld een vuilniszak meenemen en afval op te ruimen rondom de plek waar je gaat wildplukken. Of neem een fles water mee in tijden van droogte. Ook het verzamelen van de zaden en deze verspreiden kan de plant enorm helpen.