Vers vs droog

Vers vs Gedroogd

Wanneer (en waarom) gebruik je verse of gedroogde kruiden om kruidenolie te maken?

Wanneer je kruidenolie gaat maken is één van de eerste vragen die je jezelf stelt: gebruik ik dit kruid vers of gedroogd? De reden daarvoor is dat veel verse planten best wat water bevatten en wanneer dat in de olie terecht komt, het de kwaliteit en houdbaarheid beïnvloed. Hoe meer vocht er in de olie komt, hoe sneller er bacteriën in komen en de houdbaarheid vermindert. Gedroogde kruiden bevatten natuurlijk geen vocht meer en daardoor is de kans op bederf en schimmel veel kleiner. De keuze voor verse of gedroogde kruiden is daardoor de basis van de kwaliteit en houdbaarheid van je olie.

Kruiden met een hoog vocht gehalte, zoals bijvoorbeeld Goudsbloem, Paardenbloem en Kamille, gebruiken we daardoor het liefst gedroogd. Je kúnt ze wel vers gebruiken, maar dan is de kans groot dat je olie veel minder lang houdbaar is. Het gebeurt ook sneller dat een olie met verse kruiden gaat schimmelen tijdens het maakproces. Dit is heel zonde van je olie, de kruiden en van al je tijd en energie, dus dat willen we het liefst voorkomen.

Kruiden gebruiken

Er zijn wel een paar uitzonderingen waarbij je kruiden wel vers kunt gebruiken zonder veel kans op bederf, maar dit moet je voor echt per kruid apart bepalen. Er zijn basis richtlijnen voor welke je planten het best vers of gedroogd kunt gebruiken en waar je op moet letten. Die lijst staat hieronder en geeft je een goede basis om vanuit te werken.

OVERZICHT

Kruiden die je het best gedroogd gebruikt:

Goudsbloem
Arnica
Kamille
Paardenbloem
Lavendel
Bijvoet
Vlier
Gember
Weegbree
Duizendblad
Roos
Smeerwortel

Kruiden die je het best vers gebruikt:

Rozemarijn
Populier
Den en Spar
Tijm
Vogelmuur (uitzondering, bevat veel vocht, maar blijft droog niets van over)
Salie
Janskruid

De planten die je vers kan gebruiken zijn over het algemeen wat harder en bevatten meer etherische olien. Kruiden die je het best gedroogd gebruikt zijn vaak bloemen en zachte dunne blaadjes met wat meer vocht.

Foto: duidelijk verschil tussen bijv den/rozemarijn en grote groene bladeren en bloemen.

Notitie:: Sommige kruiden verliezen hun ‘ziel’ een beetje als ze gedroogd zijn. Een voorbeeld hiervan is vogelmuur. Daar blijft niets van over als het gedroogd is. Daarom maken we daar een uitzondering voor en gebruiken we wel vers, ook al zit er veel vocht in. Er wordt wel aangeraden om de vogelmuur dan 12-24 uur laten verdrogen zodat er wel een deel van het vocht eruit gaat. Op deze manier kun je een plant toch vers gebruiken maar ook rekening houden met vocht.

Hoe bepaal je zelf welke kruiden je vers of gedroogd moet gebruiken?
Ik wil je ook graag leren hoe je zèlf bepaalt wanneer je kruiden het beste gedroogd of vers moet gebruiken. Er zijn veel factoren die er invloed hebben op het vochtgehalte in een plant, zoals klimaat, seizoen en weersomstandigheden. Planten bevatten in de lente bijvoorbeeld veel meer vocht dan in een droge zomer. Het is handig om daar rekening mee te houden, want het heeft allemaal invloed op het vochtgehalte in de plant en dus op een olie. Het lijkt moeilijker dan het is, uiteindelijk komt het neer op vier elementen waar je op moet letten:

Het kruid:

Is het kruid vochtig of droog?
Voorbeelden van planten met weinig water en droog effect in de mond: tijm, rozemarijn, salie, lavendel, den en spar.
Voorbeelden van planten die vochtig en juicy zijn: vogelmuur, calendula, paardenbloem, duizendblad, verse gember.
Zie je het verschil tussen deze 2 soorten? Planten met weinig vocht kun je vaak herkennen aan hun kleine, hardere blaadjes waar weinig vocht uit komt. Ze hebben een sterke geur en als je ze eet hebben ze ook vaak een droog effect in de mond. Planten met veel vocht zijn vaak makkelijk kneusbaar, heel zacht en ze hebben een vochtig effect in de mond of tussen je vingers.
Een ‘droge’ plant kun je heel makkelijk vers gebruiken in olie en een ‘vochtige’ plant kun je beter gedroogd gebruiken voor olie.
Eigenschappen van de plant
Heeft de plant een antimicrobiële werking? En heeft de plant een sterke geur?
Hoe sterker de geur van een plant is, hoe meer etherische olie er in zit. Een sterke geur en antimicrobiële werken als een soort conserveermiddel en houden de olie dus langer en beter goed. Voorbeelden hiervan zijn Lavendel, Tijm en Rozemarijn. Planten met dit soort eigenschappen kun je makkelijker vers gebruiken omdat de olie daardoor beter blijft.

De omgeving:

Klimaat en seizoen
Een goed voorbeeld hiervan is met Duizendblad. In ons zeeklimaat is dit kruid vaak heel groen, zacht en dus vol met water. Maar diezelfde plant kan in Zuid Frankrijk midden in de zomer op een rotsige heuvel groeien en juist heel droog en ruw zijn. De eerste Duizendblad is niet geschikt voor vers gebruik, maar die tweede uit Frankrijk wel. Zo zie je dat je klimaat, seizoen en groeiplek een enorm verschil kan maken en daardoor invloed heeft op je keuze voor vers of gedroogd.
Regen, mist en vocht

Hoeveel het geregend heeft of mistig is geweest voorafgaand aan je oogst moment heeft invloed op het vochtgehalte in je plant. Als je een plant wil oogsten moet je nagaan of deze veel in contact geweest is met vocht. Zo ja, dan kun je hem beter drogen van te voren. Dit kan bijvoorbeeld ook 24 uur. Dan is het kruid niet helemaal droog, maar is het meeste overtollige vocht er wel uit. Let er ook op dat je kruiden het beste kunt oogsten op een zonnige dag. Oogst liever nooit tijdens regen, mist of dauw.

Bij dit alles geldt de simpele vuistregel: weet je het niet zeker? Gebruik dan gedroogde kruiden.

Foto: verschil juicy duizenblad / desert duizendblad

Kruiden oogsten / wildplukken

Nog even een opmerking over het oogsten van verse kruiden. Wanneer je deze cursus volgt kan het goed zijn dat je heel graag kruiden om je heen wil oogsten om te kunnen gebruiken voor kruidenolie. Hoewel ik er in het begin van deze cursus al uitgebreid op in gegaan ben, nog even een herinnering over oogsten en wildplukken. Zoek voordat je gaat oogsten uit hoe je de plant die je wil het beste kunt oogsten. Zo zorg je ervoor dat de plant in leven blijft en door kan groeien na je oogst. Wees respectvol. Laat ten minste de helft staan de plant populatie staan. Oogst ook alleen maar kruiden voor je olie die je goed kent en kan determineren. Wees het liefst 200% zeker van je zaak dat je goede plant voor je hebt. Ik zeg ook altijd dankjewel tegen de plant of uit mijn dankbaarheid op een passende manier.