Tinctuur

Een tinctuur is een aftreksel/extract van plantmateriaal in alcohol. Met andere woorden; om een tinctuur te maken, laten we kruiden een paar weken trekken in alcohol. De alcohol is simpelweg een andere manier om inhoudsstoffen uit kruiden te onttrekken, zoals je hier ook thee en azijn voor kunt gebruiken. Je creëert op deze manier een lang houdbaar en sterk medicijn. Omdat alcohol een heel effectief oplosmiddel is en vele inhoudsstoffen uit kruiden kan onttrekken, heeft een tinctuur over het algemeen een bijzonder effectieve en vrij sterke werking.

Een tinctuur neem je over het algemeen inwendig, via de mond. Soms wordt een tinctuur ook uitwendig gebruikt, bijvoorbeeld verwerkt in een zalf of om een wond mee te ontsmetten. Tincturen zijn heel handig te doseren via druppels en kunnen een goede manier zijn om meerdere kruiden met elkaar te combineren. Ze kunnen worden gemaakt van verse en gedroogde bloemen, bladeren, wortels, bessen en schors. Tincturen kosten minstens twee weken om te maken, dus dit is niet iets wat je even snel kan doen. De lange houdbaarheid van een tinctuur maakt dit overigens weer goed, want als je eenmaal een tinctuur gemaakt hebt, kun je er jaren gebruik van maken. Ook kost het weinig tijd en gedoe om een tinctuur te maken. Als je eenmaal doorhebt hoe het moet, ben je zo klaar.

Tincturen zijn één van de meest gebruikte en gewaardeerde kruidenmiddelen in de kruidengeneeskunde. Dankzij de lange houdbaarheid en eindeloze mogelijkheden om specifieke recepten te formuleren. Hierdoor is een tinctuur een effectieve, duurzame en daardoor ook respectvolle manier om met kruiden te werken.

Laat je niet, zoals ik jaren geleden deed, ontmoedigen door het woord tinctuur. Een tinctuur is veel minder ingewikkeld dan het klinkt en ik ga je in deze module uitgebreid uitleggen wat het is, hoe je het maakt en toepast. Want inmiddels zijn tincturen één van mijn favoriete manieren om met kruiden te werken en vind ik het een makkelijke en fijne werkwijze.

De functie van alcohol

Alcohol is een waardevol en sterk oplosmiddel, het onttrekt en ‘draagt’ de medicinale inhoudsstoffen van de kruiden en zorgt ervoor dat deze makkelijk en snel worden opgenomen in het lichaam. Het mooie aan alcohol is dat het vaak uit een combinatie van alcohol en water bestaat. Een wodka van 40% bestaat uit 40% alcohol en 60% water. Dit betekent dat je niet alleen alcohol als oplosmiddel hebt, maar ook water. Hierdoor worden zowel wateroplosbare als alcoholoplosbare inhoudsstoffen onttrokken uit de kruiden. Dit is de reden dat alcohol gezien wordt als een sterker oplosmiddel dan alleen water, omdat je veel meer inhoudsstoffen kan onttrekken dan wanneer je er een thee of infusie van zet. Door een breder spectrum aan inhoudsstoffen krijg je ook een geconcentreerder en krachtiger eindproduct. Zo zou je kunnen zeggen dat de essentie en kracht van de plant veel sterker aanwezig is in een tinctuur en dat de werking van een tinctuur ook veel intenser is dan de werking van een thee. Daarnaast is alcohol een enorm goed conserveermiddel en helpt het om de werkzame bestanddelen en de kracht van kruiden te behouden en te bewaren.

Op deze foto’s kun je goed zien wat een krachtige extractie je kunt maken met alcohol. Links zie je Citroenmelisseblaadjes, net toegevoegd aan heldere alcohol. Rechts zie je diezelfde alcohol nadat de Citroenmelisse er zes weken in heeft getrokken. 

Alcoholvrije ‘tinctuur’

De alcohol in een tinctuur kan ook worden vervangen door azijn of glycerine, dit is passend voor kinderen of mensen die geen alcohol willen gebruiken. Hoewel dit ook een tinctuur genoemd wordt en zo wordt gebruikt, is het officieel gezien een extract omdat er geen alcohol in zit. Verderop in de module kun je hier meer over lezen.

“Tincturen zijn een waardevol onderdeel van ieder kruidenkabinet.”

Voordelen van tincturen

• Hoewel je kruiden natuurlijk in hun pure vorm tot je kunt nemen, door ze bijvoorbeeld aan je voeding toe te voegen, helpt een oplosmiddel (alcohol en glycerine) om inhoudsstoffen uit de kruiden te onttrekken die anders vaak niet opgenomen worden door het lichaam. Het extraheren (onttrekken) van inhoudsstoffen in een makkelijk opneembaar middel geeft je lichaam makkelijker toegang tot de medicinale werking van de kruiden. Daarbij worden tincturen heel makkelijk en snel opgenomen in het bloed waardoor de werking sneller en krachtiger is dan bijvoorbeeld een kruidenthee.

• Tincturen behouden en concentreren de eigenschappen van het kruid, waardoor ze effectiever zijn en langer meegaan. Verder kun je op deze manier veel langer doen met je kruiden. Waar gedroogde kruiden na een jaar een groot deel van hun medicinale werking en potentie verliezen, kun je een tinctuur minstens twee jaar bewaren zonder dat de werking achteruitgaat. Zo heb je dus meer profijt van je kruiden en kun je er lang gebruik van maken. En niet onbelangrijk; als je een tinctuur in de winkel koopt ben je gemiddeld tien euro kwijt voor een klein flesje, terwijl je voor dat geld een halve liter tinctuur zelf kan maken. Het is dus een stuk goedkoper om het zelf te maken. Daarnaast weet je dan precies de herkomst van de kruiden, wat de werkwijze is geweest en is je product een stuk verser. Ook heb ik het idee dat ik beter verbonden ben met het kruid wanneer ik er zelf een tinctuur van maak in vergelijking tot het kopen van een flesje in de winkel. Er zitten eigenlijk alleen maar voordelen aan het zelf maken van tincturen.

• In vergelijking tot kruidenthee of verse kruiden zijn tincturen makkelijk en snel te gebruiken. Het staat, eenmaal gemaakt, direct klaar voor gebruik en de werking is sterker en dieper. Waar je bij kruidenthee minstens drie koppen thee per dag moet drinken om de gewenste werking van een kruid te krijgen, heb je (grof gezegd) datzelfde effect met twintig druppels tinctuur. Het is dus simpelweg een stuk makkelijker en sneller om een tinctuur te gebruiken. Op deze manier is een tinctuur ook een fijne manier om met kruiden te kunnen reizen of onderweg te kunnen gebruiken waar thee of verse kruiden niet haalbaar zijn. Een tinctuur bewaar je in kleine druppelflesjes die je makkelijk onderweg kunt meenemen en gebruiken. Als ik bijvoorbeeld zelf een lange reis maak, gebruik ik liever een tinctuur dan dat ik veel kruidenthee moet drinken. Hierdoor kan het ook een handige manier zijn om kruiden aan kinderen te geven, omdat het nou eenmaal makkelijker is om een kind een paar druppels in hun water te geven dan ze een paar koppen thee te laten drinken.

➤     Zie de doseer richtlijnen voor tinctuur gebruik bij kinderen in het hoofdstuk  ‘Tinctuur gebruiken‘ van deze week.

• Persoonlijk voel ik de werking vaak ook beter en sneller met een tinctuur dan wanneer ik kruidenthee neem. Ik voel zelf ook dat je bij kruidenthee vaak langdurig meerdere keren per dag een kop thee moet drinken om er echt profijt van te hebben waar je met een tinctuur vaak binnen een dag of zelfs na een paar minuten al effect kan merken. Dit verschilt natuurlijk per persoon en per kruid, maar dit geeft wel goed weer wat het verschil in effect in vergelijking tot kruidenthee en infusies is. Maar, dat gezegd hebbende, is het niet zo dat je altijd beter tincturen kunt gebruiken omdat het sneller en makkelijker is. Een tinctuur is niet automatisch een handige vervanger voor kruidenthee. Hoewel het een feit is dat het sneller en minder gedoe is, geloof ik niet dat het goed is om een middel uit te kiezen op hoe snel en makkelijk het werkt. Zoals eerder genoemd, een sterkere werking is niet altijd beter. Het hangt volledig van de klacht, behoefte en de persoon af welk middel het beste werkt.