Square Foot Gardening

De Square Foot Gardening methode

De Square Foot Gardening methode is bedacht door Mel Bartholomew en naar Nederland gebracht door Jelle Miedema onder de naam “De Makkelijke Moestuin”. Het doel van deze methode is simpel: moestuinieren zo makkelijk maken dat het bijna niet kan mislukken. Eigenlijk zou je deze methode, naar aanleiding van de vorige lessen, een combinatie kunnen noemen van wisselteelt, combinatieteelt en polycultuur in één maar dan in een vlakverdeling geduwd waardoor het heel simpel werkt. Doe er je voordeel mee zou ik zeggen!

Hoe het werkt?

Het werkt het beste met moestuinbedden of bakken met opstaande rand. Ik gebruik het ook in een speciekuip met wat creativiteit. Het principe is eenvoudig. Je verdeelt een moestuinbak in vakken van 30 x 30 cm. Mijn bakken zijn bijvoorbeeld 120 x120 cm, wat precies ruimte biedt voor 16 vakken. Met behulp van latjes, stokken of gespannen touw kun je de vakken makkelijk verdelen. Het systeem is ideaal voor kinderen of beginners, want het is duidelijk en overzichtelijk.

In elk vakje plant je een andere plantenfamilie. Althans, je probeert een plantenfamilie te laten omringen door zo veel mogelijk andere plantenfamilies. Dus in de vakken rondom een wortelvak zie je geen andere wortels. Door elk vakje met een andere familie te vullen, creëer je automatisch een vorm van wisselteelt, diverse combinaties én polycultuur. Stel, je hebt een bed met 16 vakken van 120 x 120 cm, dan zou het er zo uit kunnen zien:

Nog een voorbeeld in de praktijk: Kun jij de gewassen en families herkennen?

Wat maakt het zo effectief?

De basis van Square Foot Gardening ligt in een speciale grondmix, ontworpen om luchtig te zijn, vocht vast te houden en rijk aan voedingsstoffen te blijven. Je hoeft slechts af en toe compost toe te voegen om de kwaliteit van de aarde te behouden. In principe vervang je de grond dus niet en kun je jaar na jaar oogsten.

Daarnaast is het systeem ontzettend efficiënt in ruimtegebruik. Per vakje kun je precies afmeten hoeveel je kunt planten:

• 16 wortels
• 9 bieten
• 4 sperziebonen
• 1 andijvie

Deze duidelijke structuur maakt het ideaal voor beginners én kinderen. Ze kunnen simpelweg gaatjes maken in het vak en zaden planten zonder te veel te zaaien of te hoeven uitdunnen.

Voordelen van de methode

• Overzichtelijk: De verdeling in vakjes geeft duidelijkheid en voorkomt chaos
• Efficiënt ruimtegebruik: Zelfs in een kleine tuin kun je een indrukwekkende hoeveelheid groenten oogsten op een klein oppervlak. Van één moestuinbak kun je bijna dagelijks iets op je bord leggen.
• Weinig onderhoud: Minder onkruid door de compacte indeling en een vaste aardemix.
• Weinig plagen en ziektes: Door het mengen van al die families op één klein oppervlakte raken, zoals bij de polycultuur en schijnbare chaos, insecten snel in de war en worden ziektes minder makkelijk doorgegeven. Er is misschien één bos wortelen de sjaak maar niet je hele worteloogst.
• Leerzaam: Je leert spelenderwijs over plantensoorten, families en wisselteelt.
• Laagdrempelig: Ideaal voor beginners dankzij handige hulpmiddelen zoals de Makkelijke Moestuin-app. Je kunt hier al je bakken in uploaden en krijgt precies te zien wat, waar, wanneer en hoe je alles kunt zaaien.
• Handige zaden en zadenzakjes die speciaal afgestemd zijn voor beginnende moestuinier met weinig ruimte. Dus makkelijk te telen rassen en niet te veel zaadjes die je later weggooit omdat ze over de datum zijn. Dit is wat anders dan je zaden bij bijvoorbeeld De Bolster koopt. Dit zijn echt grotere hoeveelheden. 

Voor wie is het geschikt?

Square Foot Gardening is perfect voor mensen met beperkte ruimte, tijd of ervaring. Het werkt in bakken van verschillende formaten, zoals 120×120 cm of juist 180 x 60, speciekuipen of lange plantenbakken. Ook heel handig voor verhoogde bakken bij verzorgingscentra of op scholen. Zelfs in een kas kun je het toepassen door de vakverdeling aan te houden.

Nadelen:

• Vaste mix: Je zit vast aan De Makkelijke Moestuin mix. Je kunt de mix zelf maken. Dat is wel gedoe. Maar wie houd je tegen?Vroeger werkte ze met compost, nu ook met mestkorrels. Maar compost maak je sowieso zelf toch na deze cursus?
• Worteldoek: Om de mix samenstelling goed – en onkruid tegen te houden, sluit je jouw bak op de bodem af met worteldoek of zet je het op tegels. Er is dus geen interactie met je eigen bodem en het bodemleven. Worteldoek is ook nog eens plastic. Dit vind ik het allergrootste nadeel + niet passen in de permacultuur visie.
• Prijs: De mix is best prijzig. Net als de bakken, zaden en andere materialen. Het bedrijf probeert wel zo duurzaam mogelijk te werken en recyclen ook bergen plastic voor speciale bakken die jaren meegaan. Check hun site vooral. 
• Beperkingen: De vakjes van 30×30 geven beperkingen in wat je kunt laten groeien in de bakken. Normale pompoenen, courgettes, spitskolen nemen al snel vier vakken in beslag qua voeding dus daar is het niet ideaal voor. Ook niet geschikt voor vaste eetbare planten. 
• Weinig wintermoestuin: In de winter staan de bakken, volgens deze methode, vrijwel leeg en worden er geen groentes alvast gezaaid of gepoot (zoals knoflook en ui) voor het voorjaar. Ook vanwege het punt hierna.
• Compost omwerken: De compost schep je elke keer door de mix als je een gewas hebt geoogst. Dus je haalt je krop sla eruit, voegt een schep compost toe en schept de aarde om. Je spit eigenlijk op dat moment en verwijdert ook de wortels.
• Omkeren hele grond: Rond het einde van de winter of begin van de lente haal je de nog aanwezige planten uit je bak. Je schept vervolgens de hele mix van voor naar achter, van links naar rechts om. Zo zorg je ervoor dat al die tekorten aan voedingsstoffen door specifieke families als ook de toevoegingen van diezelfde families gemixt worden en je eigenlijk weer op 0 begint aan het begin van het seizoen. Handig én toch. Mocht er ondertussen bodemleven actief zijn geworden in je aardemix, dan schep je dat hele systeem door elkaar. Zo zonde. Je bent gewoon aan het spitten en dat is een no – go binnen de Permacultuur. 
•  

Ik ben ooit begonnen met moestuinieren in de volle grond, zonder weinig kennis en met veel drama. Gelukkig hield mijn moestuin bloed mij op de been en stuitte ik als student op De Makkelijke Moestuin Methode. Geweldig. Met super weinig tijd en moeite heb ik in mijn studentenflat en later onze stadstuin steeds meer moestuinbakken gehad waar we dagelijks uit hebben gegeten. Ideaal ook als jonge moeder met een drukke baan. Alena leerde alles over zaaien & oogsten en mijn passie voor moestuinieren groeide verder. Mijn honger naar meer samenwerking met de natuur ook, dus zo kwam ik uiteindelijk bij de Permacultuur terecht. 

Nog steeds vind ik onderdelen uit deze methode waardevol en raad ik iedereen met weinig tijd, ruimte en kennis deze methode ter inspiratie aan. Denk aan kinderdagverblijven waar leidsters per dag 5 minuten tijd hebben. Denk aan die drie moestuin types die ik eerder behandelde. Het is toch een heel divers systeem met wisselteelt, combinatieteelt en polycultuur in één, maar dan versimpeld. Het werkt niet voor bodemverbetering van je eigen tuin, maar wel voor gezond(er) eten, gevarieerde oogst, weinig onderhoud én biodiversiteit in je tuin waar iedereen van mee profiteert. 

Hoe ik square foot gardening wel en niet toepas?

• Ik gebruik nooit worteldoek en bouw mijn bakken op met de No – Dig methode
• Ik gebruik niet de mix en werk samen met mijn eigen bodem en grond
• Ik spit niet mijn aarde om omdat ik de bodemstructuur intact wil houden. 
• Ik heb wel een wintermoestuin en hou de aarde altijd bedekt door groenten of  mulch. 
• Ik gebruik geen mestkorrels, maar eigen compost, kleikorrels, gesteentemeel. 
• Wat ik wel doe -> De vlakverdeling van 30×30. Nog altijd in mijn wortel-, knol-, en bolgewasbedden en in de tuinkas. Door mijn jarenlange ervaring met deze methode, weet ik precies hoeveel ik van welk gewas kan planten met welke plantafstand en dat is nog steeds super handig.
• Wat ik ook doe in al mijn moestuinbedden -> De micro wisselteeltregel: De ene familie eruit is een andere familie erin. En nooit dezelfde families naast elkaar. 

Als je het beter in de vingers krijgt, kun je de vakverdeling losser toepassen. Ikzelf zet geen touwtjes of lijntjes meer uit, maar zie dit onzichtbaar voor mij in de bakken en doe het uit de losse pols. 

Hoe pas ik dit toe in de kas?

Kijk, voor de kas is die vlakverdeling ideaal. Een tomaat heeft één vlak van 30×30 over voor de wortels. Bovenin groeit de plant breder uit maar onderin niet. Ik zie zo vaak kassen vol tomaten staan met zoveel onbenutte ruimte. Zo, zo, zo zonde. Mensen zijn altijd verbaasd als ze in mijn kas komen en alles helemaal vol zien staan.

In mijn kas heb ik de bedden met stoeptegels randen ingedeeld in 30×30 vakken (in mijn hoofd). Ik plant mijn tomaten in een dambordpatroon. Vakje wel, vakje niet. De rij erachter net andersom. Vakje niet, vakje wel. In de vakken tussen de tomaten zet ik allemaal andere plantenfamilies, zie combinatieteelt en polycultuur. Dit is jaar 1. Het jaar erop, jaar 2, wisselen de tomaten van de witte vakjes naar de zwarte vakjes, zeg maar. Als geheugensteuntje waar de tomaten stonden, poot ik in november als de tomatenplanten klaar zijn, in die vakken de pootuitjes en knoflooktenen. Als het weer mei is, plant ik de nieuwe tomatenplantjes in de vakken tussen de ui en knoflook die ik in juni weer oogst.  Na de oogst van de knoflook en ui in juni zaai ik vaak worteltjes, bietjes, winterkolen of andijvie. Net wat uitkomt. Die gaan dan mee tot ver in de winter, begin voorjaar. Zo niet, dan zaai ik er spinazie of winterpostelein in die zeker mee gaan tot maart. Even twee maanden wat radijsjes of sla en hopsa, dan mogen de nieuwe tomaten, jaar 3, er weer in. Zo zorg ik dat er zeker 2-3 andere plantenfamilies door een vak zijn gegaan voordat er weer tomaten in komen. Door een grote polycultuur in de kas te creëren, hou ik de bodem gezond en de plagen beperkt. Daarom is omspitten van de grond of toevoegen van nieuwe aarde niet nodig. Elk voorjaar geef ik de bodem een goede laag compost en klaar is Kees.

Tot slot

De Square Foot Gardening methode is dus een geweldige start voor iedereen die met moestuinieren wil beginnen. Het biedt structuur, gemak en een hoge opbrengst op een klein oppervlak. Gebruik het als leidraad, pas het aan je eigen voorkeuren aan, en laat je inspireren door de vele mogelijkheden!

Heel tof, De Makkelijke Moestuin heeft een app ontwikkeld waar je, met de indeling van 30 x 30 cm, al jouw moestuinbakken in kan zetten. De app leidt je volledig door het proces van zaaien tot oogsten heen inclusief tips voor wat je daarna in het vakje kunt plaatsen. Je maakt je ontwerp als het ware online. Dit is wel gebaseerd op hun eigen zaden, maar zo kan echt elk kind de was doen. Jessie en Phoenix, die bij ons ook een moestuinbak hebben en beginnende moestuiniers zijn, werken met de app. 

Vind hier de zaaikalender en daarmee ook de geschikte soorten voor Square Foot Gardening methode, alias De Makkelijke moestuin: https://makkelijkemoestuin.nl/zaaikalender 

Dit is de volledige “papieren” kalender die ik jaren heb gebruikt. Je ziet direct hoeveel zaadjes per vakje, per familie en soort. Super fijn. Ook voor als je geen zin hebt in de app. Dit bestand is wel uit 2018 dus niet up to date met het huidige MM assortiment. Ik heb vanuit deze kaart mijzelf alles geleerd over plantafstanden en dat zit nog steeds in mijn hoofd. 

https://makkelijke-moestuin-staging.s3.eu-west-1.amazonaws.com/31200/kalender.pdf