Kruidenolie methoden

Kruidenolie maken is in wezen heel makkelijk. We voegen fijngesneden kruiden toe aan olie en laten dit vier weken trekken, waardoor de olie de werkzame stoffen van de kruiden in zich opneemt.

Dat gezegd hebbende, zijn er nog veel meer verschillende methodes om kruidenolie te maken. Ieder land, iedere herborist en iedere kruidenopleiding doet het weer net een beetje anders. De één maakt de olie warm, de ander houdt het koel en weer een ander gebruikt alleen maar verse kruiden. Ik vond dat zelf heel verwarrend toen ik een beginner was. Want hoe kan je dan weten wat de beste manier is? Waarom zegt iedereen iets anders? Ik kwam er al snel achter dat in de kruidengeneeskunde dingen niet zo snel zwart/wit zijn en dat de ene techniek de andere niet uitsluit. Ik leg ze daarom allemaal uit, geef mijn voorkeur en raad je vooral aan om verschillende methodes uit te proberen en vooral zèlf te bepalen welke methode je het fijnst vindt.

De drie methodes

Alle verschillende technieken kun je terugbrengen naar drie methoden: de koude methode, de warme methode en de solar infusie methode. Ze worden alle drie gebruikt in de kruidengeneeskunde en hebben allemaal hun eigen kwaliteiten. Ik vertel je in dit hoofdstuk over de voor- en nadelen en over mijn persoonlijke voorkeur.

1. De warme methode

Eén van de bekendste en snelste technieken om kruidenolie te maken is door kruiden in olie te verwarmen. Zo wordt de olie met de kruiden op een lage temperatuur au bain-marie verwarmd, voor een paar uur tot een paar dagen. Op deze manier worden de werkzame inhoudsstoffen van de kruiden door de warmte snel opgenomen in de olie. Hoewel dit inderdaad snel werkt, is het belangrijk om te weten dat warmte ervoor kan zorgen dat de kwaliteit van je olie vermindert. Olie is een erg gevoelig product en kan door verhitting en blootstelling aan lucht vrij snel achteruit gaan in kwaliteit en houdbaarheid. Als je de olie binnen een paar weken opmaakt is dit natuurlijk geen probleem, maar wanneer je een langere houdbaarheid wilt is het beter om geen warmte te gebruiken. De kans is ook heel groot dat er veel minder inhoudsstoffen in de olie worden opgenomen vergeleken met de koude methode, omdat de kruiden maar vrij kort in de olie worden getrokken. Dit is dan ook waarom ik het geen goede techniek vind om het meeste uit je kruiden en olie te halen en ik gebruik deze techniek zelf niet. Voor acute klachten zorg ik ervoor dat ik altijd een krachtige olie in huis heb zoals Sint-Janskruid, Goudsbloem, Arnica of Populier. Dat gezegd hebbende, raad ik deze techniek alleen maar aan als je een olie zo snel mogelijk nodig hebt, bijvoorbeeld bij botbreuken, kneuzingen, uitslag en andere acute klachten. Als je om wat voor reden dan ook niet een paar weken kan wachten, kun je de warme methode gebruiken om olie te maken. Ook kan de warme methode effectief zijn bij wat hardere plantendelen, zoals wortels. In het kruidenolie basisrecept kun je ook de instructies vinden voor deze warme methode.

2. De koude methode

Ik vind het belangrijk om kruiden met respect te behandelen en er producten mee te maken die van kwaliteit zijn en een lange houdbaarheid hebben, om zo te voorkomen dat je iets moet weggooien omdat het niet meer goed is. Dat is waarom ik geen warmte gebruik, maar tijd.

Ik laat bijna al mijn olie voor een maancyclus (vier weken) infuseren op een donkere plek, op kamertemperatuur. Ik noem de koude methode ook wel de maan methode. Deze periode zorgt ervoor dat de planten lang genoeg de tijd krijgen om hun werkzame stoffen vrij te laten komen. Vaak zie ik dan ook dat de olie met de week donkerder wordt en steeds kruidiger en sterker gaat ruiken. Meestal stopt dat proces na een week of vier en is het tijd om al het plantmateriaal eruit te zeven. Deze methode is speciaal ontwikkeld om zo veel mogelijk geneeskrachtige inhoudsstoffen uit de kruiden te onttrekken en de olie zo lang mogelijk houdbaar te maken. Ook is dit de simpelste methode met de minste kans op bederf.

Dit is de techniek die ik fijn vind en waar ik goede resultaten mee heb behaald. Maar ik vind het belangrijk te benoemen dat ik hiermee niet wil zeggen dat je alle andere technieken moet verwerpen. Ik geloof er niet in dat er maar één juiste techniek is, en daarnaast is dat ronduit verwarrend en demotiverend. Ik heb je geleerd waarom ik mijn techniek fijn vind en goed werkt, maar voel je alsjeblieft vrij om ook andere manieren uit te proberen. Dat is de enige manier waarop je erachter komt wat voor jou de beste techniek is. Kruidengeneeskunde is van ons allemaal, je mag experimenteren!

3. De solar infusie methode

De solar infusie of zonnemethode is in wezen hetzelfde als de koude methode, alleen wordt de olie in het zonlicht gezet in plaats van op een donkere plek. Dit is een populaire volksmethode waarbij het het idee is om zonlicht als het ware samen met de kruiden in de olie te laten infuseren en zo extra zonne-energie eraan toe te voegen. Dit kan bijvoorbeeld heel fijn zijn voor een winterse olie in de donkere maanden. Deze techniek wordt dan ook vooral in noordelijke landen toegepast. Veel herboristen zweren bij deze methode en anderen gebruiken het nooit. De reden dat sommige mensen het juist niet gebruiken is dat zonlicht de kwaliteit van de olie kan beïnvloeden en de houdbaarheid vermindert. Daarnaast is de warmte van de zon niet constant en kunnen de (soms grote) schommelingen in temperatuur bij een raam of buiten de kwaliteit van de olie aantasten. Persoonlijk gebruik ik deze techniek om deze reden niet, maar ik kan me voorstellen dat het zonlicht zeker iets kan toevoegen, zeker in de winter. Volg je eigen gevoel hierin en ontdek wat de beste manier is voor jou.

Welke manier je ook gebruikt, het is belangrijk dat je zo schoon mogelijk werkt. Zorg dat al je keukengerei en materiaal gesteriliseerd is en je handen schoon zijn.

Alcohol in de kruidenolie

In de methode die ik je leer zal je een ingrediënt tegenkomen wat niet zo bekend is bij het maken van kruidenolie; alcohol. Kruidenolie wordt over het algemeen alleen gemaakt met kruiden en olie, dus waarom raad ik alcohol aan als extra ingrediënt? De alcohol heeft een bijzondere functie en kwaliteit in het proces van kruidenolie maken. Het kan namelijk andere inhoudsstoffen uit de kruiden onttrekken dan olie. Wanneer je dit toevoegt krijg je dus uiteindelijk meer werkzame inhoudsstoffen in je olie dan wanneer je alleen maar olie zou gebruiken. Olie kan immers alleen maar olie-oplosbare inhoudsstoffen uit de kruiden onttrekken. Met een klein beetje alcohol krijg je een olie die sterker is en meer (geneeskrachtige) inhoudsstoffen bevat.
De alcohol zorgt er ook voor dat gedroogde kruiden gerehydrateerd worden. Hiermee activeer je kruiden als het ware en zorg je ervoor dat de inhoudsstoffen beter beschikbaar worden om opgenomen te worden door de olie.

Daarnaast werkt alcohol natuurlijk als een conserveermiddel, waardoor de houdbaarheid van de kruidenolie toeneemt. Dit is een fijne bijkomstigheid, maar niet de reden dat we het toevoegen. Het werkt dan ook niet om dit bijvoorbeeld later nog toe te voegen als de kruidenolie al klaar is.

Ik raad het aan om alcohol te gebruiken, maar dit is niet per se nodig! Laat je er vooral niet door tegenhouden; je kunt hele goede kruidenolie maken zonder alcohol. Als je om wat voor reden dan ook geen alcohol wilt gebruiken, dan mag je dat gewoon weglaten. Maak het recept dan simpelweg zonder alcohol.

Deze waardevolle techniek heb ik geleerd van mijn docente Kami McBride. In haar opleiding ‘Handcrafted Healing Herbal Oils’ vertelt ze dat zij deze techniek al dertig jaar gebruikt en geleerd heeft van de US Pharmacopeia: een oude apothekersopleiding uit Amerika. Op deze opleiding werd in de jaren vijftig onderwezen wat de beste extractiemethoden waren voor kruidenmiddelen die geschikt waren voor een apotheek.

Welke soorten alcohol kan je gebruiken voor het maken van de kruidenolie?

De soort alcohol die je kiest moet voldoen aan de volgende eisen:
– Geschikt voor consumptie
– Heldere, ‘lege’ alcohol (geen toevoegingen of kleurstoffen)
– Minstens 50% alcohol (maar als je alleen 40% kan krijgen is dat ook goed)
– Neutrale alcohol geur

Het alcoholpercentage doet ertoe, omdat hoe hoger het percentage alcohol is, hoe minder water er in zit. Als er ergens 50% op staat betekent dit 50% alcohol en 50% water. We willen het liefst zo min mogelijk water in de olie, dus vandaar het liefst minstens 50% alcohol. De geur van de alcohol wordt wel sterker hoe hoger het percentage is. Persoonlijk ruik ik nooit sporen van alcohol als de olie klaar is, ook al gebruik ik altijd een hoog percentage alcohol. Dit kan je echter wel goed ruiken tijdens het maakproces.

Voorbeelden van alcohol die je kunt gebruiken zijn wodka, Everclear of alcohol met een hoog alcoholpercentage. Ik gebruik zelf biologische alcohol van 96% of, als ik dat niet kan krijgen, Navimer pure alcohol van 96%.

Verder raad ik aan om iets van kwaliteit te zoeken, omdat je het wel in een huidverzorgingsmiddel en voor heling gebruikt. Maar vooral, doe wat werkt voor jou. Als je alleen een simpele wodka kan krijgen van 40% alcohol, gebruik dat dan vooral. Ik heb liever dat je het daarmee maakt dan het helemaal niet doet omdat je niet de ‘juiste’ middelen hebt.

Alcohol die je niet kan gebruiken: wijn, rum, gin, whisky en andere soorten alcohol waar van alles aan toegevoegd is of welke een laag alcoholpercentage hebben. Gebruik ook geen alcohol die niet geschikt is voor consumptie.

➤     Heb je vragen over deze techniek en over alcohol? Lees dan de ‘FAQ’, daar staan de meest gestelde vragen over het maken en gebruiken van kruidenolie beantwoord.

Steriliseren

Een goed begin is het halve werk. Het is belangrijk dat alles wat je gebruikt voor de kruidenolie schoon is. Zo heb je een stuk minder kans op bederf en wordt de houdbaarheid van je olie langer. Steriliseer de pot, deksel en de schaar die je gebruikt. Zorg er ook voor dat je werkblad schoon is en dat je je handen hebt gewassen.

Steriliseren kun je op verschillende manieren doen:

• Met kokend water (> 10 minuten koken)
• In de oven (30 minuten op 150 °C, alleen glas en RVS)

Houdbaarheid

De koude methode zorgt ervoor dat je olie over het algemeen minstens een half jaar tot een jaar houdbaar is. In sommige gevallen kan dat zelfs anderhalf jaar zijn. Bij het gebruik van de solar infusie wordt de houdbaarheid waarschijnlijk een stuk minder, zo ongeveer een half jaar. Maar de houdbaarheid is ook sterk afhankelijk van de soort olie die je gebruikt en of je verse of gedroogde kruiden gebruikt. Iedere olie heeft een andere houdbaarheid en olie met verse kruiden blijft minder lang houdbaar dan wanneer gedroogde kruiden worden gebruikt.