Kompres & omslag kruiden

Zoals James Green mooi beschrijft in zijn boek ‘The Herbal Medicine Maker’s Handbook’; “the herbs Calendula, Comfrey and Plantain are the reigning matriarchs in the clan of herbal poultices”, zijn de kruiden Goudsbloem, Smeerwortel en Weegbree de leidende voormoeders op het gebied van kruidenkompressen. Als je deze drie in je tuin hebt, dan heb je al een zeer rijke medicinale kruidentuin die je, alleen al wat betreft kompressen, enorm kan ondersteunen op vele manieren.

De prachtige en zeer heilzame Smeerwortelbladeren.

Ik gebruik in dit hoofdstuk voornamelijk het woord kompres, maar weet dat deze informatie ook geldt voor (thee-)omslagen.

De precieze werking van een kompres ligt aan het soort kruid dat je gebruikt. Over het algemeen maken we onderscheid tussen drie verschillende soorten kompressen:

• Verzachtende kompressen
• Pijnstillende kompressen
• Verwarmende/stimulerende kompressen

Verzachtende kompressen hebben een aangename, verkoelende en verzachtende kwaliteit om ontstekingen te verlichten, weefsels te versoepelen en het genezingsproces van het lichaam te ondersteunen. Dit is voornamelijk fijn bij huidklachten en ontsteking. Voorbeelden van kruiden en voedingsmiddelen die verzachtend werken in een kompres: Weegbree, Viooltje, Vogelmuur, Heemstblad en/of -wortel, lijnzaadmeel, havermout, melk en groenten als kool en aardappel.

Pijnstillende kompressen worden gebruikt voor meer onderhuidse pijnklachten. Denk aan blauwe plekken, kneuzingen, verstuikingen, overbelaste spieren en zelfs botbreuken. Maar ook bij buikpijn kan dit helpen. Door kruiden langdurig op de huid aan te brengen worden de werkzame inhoudsstoffen opgenomen en kan het plaatselijk zeer effectief werken. Zo kan het de pijn verminderen en het helingsproces bevorderen. Voorbeelden van kruiden die hiervoor gebruikt worden zijn Smeerwortel, Kamille en Duizendblad.

Verwarmende/stimulerende kompressen zorgen voor circulatie, waardoor het bloed naar de oppervlakte van de huid wordt bewogen en de plek warm en levendig wordt. Dit kan gewenst zijn als je regelmatig last hebt van koude ledematen en de circulatie in je lichaam niet optimaal is. Maar het kan ook pijnstillend werken omdat circulatie en warmte de spieren kan doen ontspannen. Kruiden die hiervoor gebruikt worden zijn: Gember (Zingiber officinale), Rozemarijn (Rosmarinus officinalis) en Mosterd (Brassica spp.).

Natuurlijk kun je ook kruiden combineren en een veelzijdig kompres maken.

Veiligheid

Hoewel er veel kruiden zijn die je kunt gebruiken voor een kompres, is het belangrijk om te onthouden dat kruiden die je niet inwendig kan innemen, ook niet gebruikt moeten worden voor een kompres.* Kruiden worden namelijk via de huid opgenomen in het lichaam en komen uiteindelijk in het bloed terecht. Wanneer je zwanger bent of medicijnen gebruikt en je mag bepaalde kruiden niet innemen, dan worden ze ook afgeraden om uitwendig via een kompres te gebruiken. Daarnaast is niet ieder medicinaal kruid dat inwendig gebruikt mag worden, automatisch geschikt om onverdunt op de huid te gebruiken. Doe altijd eerst onderzoek naar het kruid voordat je het op je huid gebruikt, bijvoorbeeld via de Plant Profielen of een betrouwbaar kruidenboek. Gebruik in eerste instantie onderstaande lijst met veilige kruiden die je voor een kompres kunt gebruiken.

Heb je een gevoelige huid, snel huiduitslag of allergieën, houd daar dan rekening mee voordat je zomaar een kompres uitprobeert. Mocht je twijfelen, probeer dan eerst een klein beetje kruidenpasta uit op je arm, laat een dag zitten en zie hoe je huid daarop reageert.

*Uitzondering hierop is Smeerwortel. Deze wordt afgeraden voor inwendig gebruik, maar mag uitwendig wel toegepast worden, zolang het niet langdurig is. Lees hier meer over in het Smeerwortel Plant Profiel.

De zeer onderschatte Weegbree, onmisbaar in de kruidentuin!

Er zijn meerdere kruiden die traditioneel gebruikt worden voor het maken van kompressen en bekend staan om hun veilige en veelzijdige aard. Hieronder vind je een lijst van deze kruiden. Door middel van de Plant Profielen kun je dieper onderzoek doen naar de precieze werking van deze kruiden.

Kruiden die in de Plant Profielen worden behandeld:

• Duizendblad (Achillea millefolium) – bloem en blad
  Werkt zeer bloedstelpend en wondhelend. Bevordert herstel van de huid. 
• Goudsbloem (Calendula officinalis) – bloem
  Werkt verzachtend, wondhelend, herstellend, antibacterieel en ontstekingsremmend. Bevordert de genezing van de huid. Te gebruiken bij huiduitslag, eczeem, jeuk, wondjes, brandwonden, blauwe plekken en kneuzingen.
• Heermoes (Equisetum arvense) 
  Te gebruiken in de vorm van een thee omslag of een sterk voetenbad. Dit kan helpen bij spier- en gewrichtsklachten of na herstel van blessures.
• Kamille (Chamomilla matricaria) – bloem
  Werkt verzachtend en pijnstillend bij hoofd- en buikpijn, jeuk en hooikoortsklachten.
• Rozemarijn (Rosmarinus officinalis) – blad
  Helpt bij het verbeteren van de doorbloeding en werkt verwarmend.
• Smeerwortel* (Symphytum officinale) – blad of wortel
  Werkt pijnstillend en helend bij botbreuken, kneuzingen, verzwikkingen en blauwe plekken. De stof allantoïne in de smeerwortel stimuleert de aanmaak van nieuwe cellen en kan daardoor bot en huid weer aan elkaar doen groeien. Helpt ook om de huid te herstellen, verzachten en littekens te voorkomen.
• Vlierbloesem (Sambucus nigra) – bloemen
  Werkt verkoelend bij uitslag, lichte verbranding en ontsteking.
• Weegbree (Plantago spp.) – bladeren
  Helpt bij insectensteken, -beten en huidproblemen, bij ontstekingen van de huid, verbranding en zwelling. Werkt ook heel goed bij Brandnetelprikken, jeuk en uitslag. Bij alle huidklachten die pijn doen of jeuken. Weegbree werkt ook bloedstelpend en wondhelend. Bij een diepe splinter kan een Weegbreekompres helpen om hem eruit te krijgen. Ook is deze plant bijna overal te vinden in zowel natuur als steden, waardoor het makkelijk is om Weegbree om hulp te vragen en vaak de eerste keuze is voor een kompres.

*Smeerwortel is een zeer heilzaam kruid, maar dient wel voorzichtig gebruikt te worden. Gebruik niet op diepe open wonden. Vermijd langdurig en vaak gebruik. Lees meer over hoe je veilig met smeerwortel werkt in het Plant Profiel van deze plant.

Andere kruiden die je ook kunt gebruiken:

• Gember (Zingiber officinale) – wortel rhizoom
  Pijnstillend, verwarmend en verzachtend bij gewrichtspijn, menstruatiepijn en rugpijn
• Heemst (Althaea officinalis) – blad en wortel
  Werkt verzachtend en verkoelend.
• Lavendel (Lavandula spp.) – bloem
  Vooral heel geschikt voor een thee omslag. Bij onrust, spanning en spierklachten als gevolg van stress.
• Vogelmuur (Stellaria media) – blad en stengel
  Bij onrustige, jeukende en droge huid. Voor insectenbeten, roodheid en zwelling.

Zorg dat je altijd een beetje Weegbree en Smeerwortel in je tuin hebt groeien, of gedroogd in de kast hebt staan, en je kunt ten allen tijde een bijzonder heilzaam kompres maken voor talloze klachten.