Kruiden kompres

De eerste keer dat ik een kruidenkompres toepaste, was ik enorm verbaasd over hoe goed het werkte. Er was glazen fles sap uit de koelkast op mijn voet gevallen, vooral op mijn twee kleinste tenen, daar waar de botten vrij dicht onder de huid zitten. Ik voelde bijna direct dat het niet goed was en veel pijn deed. Het werd snel dik en blauw en voelde behoorlijk gekneusd. Er kwam direct in me op om Smeerwortel om hulp te vragen; hét kruid voor kneuzingen, blauwe plekken en botbreuken. Omdat ik het snel nodig had en op mijn werk was, had ik niet zoveel mogelijkheden om er een egaal kruidenpapje van te maken, dus ik kneusde de bladeren tussen mijn vingers tot ze vochtig werden en legde deze op mijn tenen – dankbaar dat ik op een plek werkte met een kruidentuin tot mijn beschikking. Daarna wikkelde ik er een gaasje omheen zodat het bleef zitten en ging, aangezien ik op mijn werk was, weer aan de slag. Ik twijfelde of ik de rest van de dag kon blijven werken, maar besloot het eerst aan te kijken. Wat me opviel was dat de pijn en beursheid (en zelfs de blauwe plekken) binnen een uur enorm verminderd waren. Ik heb vervolgens de rest van de dag rondgelopen terwijl de pijn steeds minder werd in plaats van meer. De volgende dag zaten er wat lichte blauwe plekken rondom en op mijn tenen, maar verder kon ik ook die dag gewoon de hele dag rondlopen zonder pijn. Hoewel ik weinig ervaring heb met kneuzingen, voelde dit toch als een verbazingwekkend snel herstel. De hoeveelheid pijn die ik uiteindelijk heb gehad was zo weinig in vergelijking met de klap en het beginpunt van de kneuzing. Ik begreep direct waarom er zoveel bijzondere verhalen bestaan over de helende kracht van Smeerwortel, het is een zeer bijzonder en heilzame plant. Maar ook de kracht van een simpel kompres zal ik nooit vergeten. Deze week laat ik je zien hoe je dit zelf maakt van allerlei kruiden.

Een kompres is een kruidenmiddel waarbij je gekneusde kruiden direct op de huid aanbrengt voor onder andere pijnverlichting, wondheling en verzachting. Om een kompres te maken worden kruiden meestal fijngemalen tot een zachte pasta die direct op de huid wordt aangebracht en op zijn plaats wordt gehouden met gaas of stof. Een zeer eenvoudig en snel kompres kan zelfs worden gemaakt met een heel blad of fijngekauwde/gekneusde kruiden. Een simpel en bekend voorbeeld hiervan is het wrijven van Weegbreeblaadjes over Brandnetelprikken. Dit werkt verlichtend, verzachtend en vermindert de jeuk.

Kompressen zijn waarschijnlijk een van de meest over het hoofd geziene kruidenmiddelen. Dit simpele, maar zeer effectieve kruidenmiddel wordt gebruikt als zowel EHBO, chronische gezondheidsproblemen als meer simpele, alledaagse klachten. Met een kompres trekken pijn en huidklachten vaak snel weg, bijvoorbeeld een Kamillekompres op de buik bij buikpijn. Maar ook bij botbreuken, kneuzingen en andere onderhuidse klachten kunnen kruidenkompressen enorm helpen. Zo is een kompres erg veelzijdig te gebruiken, zowel bij uitwendige als inwendige klachten. De werkzame inhoudsstoffen van de kruiden kunnen door de huid worden opgenomen en dat is hoe en waarom een kompres werkt. 

Het Smeerwortelkompres dat ik gebruikte op mijn voet. Onder het verband zaten fijngemalen Smeerwortelbladeren, die op deze manier de hele dag bleven zitten.

Kompres en omslag – wat is het verschil?

Een kompres wordt vaak ook een omslag genoemd. Zoals wel vaker in de kruidengeneeskunde gebeurt, worden deze termen door elkaar gebruikt en overlappen ze elkaar een beetje met hun betekenis. Voor de duidelijkheid van de cursus, en om beginnende herboristen niet te verwarren, maak ik duidelijk onderscheid tussen deze twee termen:

• Een kompres is de kruidenpasta die je aanbrengt op de huid met een gaasje, stof of pleister. Ook als je kruiden simpelweg op de huid smeert zonder bedekking, wordt dit meestal een kompres genoemd.
  Het stukje verband in een EHBO doos wordt ook een kompres genoemd – een stukje bescherming voor op de huid. Je kunt je bedenken dat wanneer je hier kruidenpasta aan toevoegt, dat je dan een kruidenkompres hebt.
  Een klein kompres kun je met tape of een pleister op zijn plek houden maar bij grotere vlakken kun je het lichaamsdeel beter omwikkelen met verband of een zwachtel. We spreken dan van een omslag of een wikkel. Deze geeft extra stevigheid en bescherming aan het betreffende gewricht.

• Een omslag bevat het kompres, maar wordt ook nog omwikkeld met een zwachtel of verband – het wordt daarom ook wel een wikkel Zo wordt het kompres omwikkeld voor extra bescherming, stevigheid of warmte. Een omslag geeft een beschermend gevoel. Ze omhult het beschadigde of pijnlijke lichaamsdeel en zorgt voor geborgenheid en rust maar ook voor stabiliteit, wat bij kneuzingen of verstuikingen erg prettig is. Om een omslag te maken gebruik je (meestal) een kompres, maar we noemen het ook een omslag wanneer je een stukje stof in een sterk kruidenthee aftreksel doopt en dit op de huid aanbrengt. Ik noem dit een thee-omslag, en zal ik verderop in het hoofdstuk uitgebreider bespreken.

Over het algemeen heb je het ook over een kompres als je het woord omslag gebruikt en andersom, omdat ze vaak een onderdeel van elkaar zijn. In deze cursus zal ik zo veel mogelijk onderscheid maken tussen deze twee, puur voor de duidelijkheid. Uiteindelijk maakt het niet zoveel uit hoe je het noemt, als je maar weet hoe je de technieken toepast en wat de mogelijkheden zijn.  

Wanneer gebruik je een omslag, thee-omslag en wanneer een kompres?

Ik geloof dat het niet zoveel uitmaakt welke techniek je gebruikt, maar dat dit afhangt van voorkeur en wat haalbaar is voor jou. Hieronder de grootste verschillen en ideeën over wanneer je welke techniek het beste kunt gebruiken.

• Een kompres is enorm simpel en kan je heel snel en op vele manieren maken. Het is de meest toegankelijke techniek omdat je er in wezen alleen kruiden voor nodig hebt, en eventueel iets om het op de huid te houden. Daarnaast is het ook sterker dan een thee-omslag, omdat je kruiden direct in een dikke laag op de huid aanbrengt. De werking is snel en diep. Ik kies hiervoor bij acute klachten zoals wonden en wanneer ik een krachtige werking nodig heb zoals bij kneuzingen of botbreuken.
• Een omslag hoort natuurlijk bij een kompres, maar is niet altijd nodig. Je kiest hiervoor wanneer je het getroffen gebied goed wilt beschermen en je een kompres langdurig wil gebruiken. Het houdt een kompres op z’n plek en voelt veiliger bij pijnlijke plekken en wonden.
• Een thee-omslag wordt gebruikt wanneer een kruidenpap op de huid niet handig is of wanneer je een heel lichaamsdeel wil behandelen, zoals bijvoorbeeld de buik, rug, nek of schouders. Het is een techniek die wat minder rommelig is en voor sommige mensen fijner omdat het alleen een doek is die gedrenkt is in warm water. Ik gebruik een thee-omslag vrijwel alleen voor inwendige klachten, zoals spierpijn, buikpijn, hoofdpijn, etc. Al kan het ook enorm verzachtend zijn om te gebruiken bij brandwonden en zonverbranding.

Een kompres en omslag kun je inzetten bij:

• Brandwonden en zonverbranding
• Splinters
• Wondjes en slecht helende wonden
• Blauwe plekken
• Insectensteken en beten
• Om blessures, kneuzingen en botbreuken te verlichten en helen
• Bij huidproblemen – uitslag, eczeem, bultjes en jeuk
• Om infectie te voorkomen
• Bij arthritis
• Ter verlichting van zwelling en pijn
• Bij buik-, hoofd- en gewrichtspijn

Voordelen van een kruidenkompres of omslag

De voordelen van het gebruiken van een kruidenkompres of omslag ten opzichte van een zalf of een ander kruidenmiddel is:

• De mogelijkheid om verse kruiden te kunnen gebruiken. Een kompres maak je wanneer je het nodig hebt, waardoor het vers is en direct op de huid wordt aangebracht. Beter kan eigenlijk niet.
• Kompressen kunnen, in tegenstelling tot zalf en olie, ongewenst materiaal uit de huid of wond verwijderen.
• Een kompres of omslag is langdurig in contact met de huid, zodat de werkzame bestanddelen van de kruiden over een lange periode door de huid kunnen worden opgenomen.
• Je kunt het vaak verversen en steeds opnieuw aanbrengen.
• Het is enorm simpel om te maken en vereist alleen de kruiden zelf, waardoor je bijvoorbeeld op reis of in de natuur vaak direct een middel tot je beschikking hebt. Zo nodig heb je genoeg aan het kneuzen of fijnkauwen van het kruid.
• Kruidenkompressen zijn ook veel geconcentreerder dan bijvoorbeeld een zalf of olie. Het bevat de hele plant ipv een aftreksel – het kompres bestaat volledig uit het kruid zelf, gemixt met een klein beetje water of klei. Dit zorgt voor een sterkere en vaak betere werking.
• Een kompres en omslag is op basis van water, waardoor het eigenlijk altijd geschikt is om te gebruiken, in tegenstelling tot middelen op basis van olie, die de huid af kunnen sluiten – wat niet altijd gewenst is omdat dit ervoor kan zorgen dat hitte, vocht en viezigheid er niet uit kunnen. Bij hitte, ontsteking en slecht helende wondjes is een kompres meestal beter dan een olie.

Als je dit zo leest vraag je je misschien af waarom een kompres en omslag zoveel minder bekend is en veel minder vaak gebruikt wordt dan kruidenzalf of tinctuur, terwijl het zoveel voordelen bevat. Ik denk dat dat deels komt omdat je het niet kan kopen. Een kompres of omslag maak je altijd zelf, altijd vers en je gebruikt het direct. Dit vraagt erom dat je kruiden in je buurt hebt groeien of gedroogde kruiden in huis hebt, maar dat is dan ook het enige wat je nodig hebt. Sinds ik leerde over de kracht van kruidenkompressen heb ik het al vaak toegepast en zou ik niet meer zonder willen. Het is daardoor één van mijn favoriete kruidenmiddelen geworden.