Introductie

In deze module gaan we uitgebreid in op kruidenmiddelen op basis van water!  Je leert wat de verschillen zijn tussen al deze middelen en hoe je ze zelf kunt toepassen. Aan het einde van deze week weet je hoe je alle verschillende vormen van kruidenthee maakt én hoe je ze in je dagelijkse leven gebruikt!

In dit hoofdstuk geef ik je alvast een korte introductie van de kruidenmiddelen op waterbasis die we deze week gaan behandelen. Zo heb je alles gelijk op een rijtje.

 Kruidenmiddelen op waterbasis

Kruidenthee is een aftreksel van verse of gedroogde kruiden in heet water. De kruiden worden ongeveer 5-10 minuten getrokken en zo kun je het direct opdrinken.

Een infusie/infuus is bijna hetzelfde als kruidenthee, maar het heeft vaak een langere trektijd (1 tot 12 uur). Er wordt meestal ook een wat grotere hoeveelheid kruiden gebruikt, om zo meer geneeskrachtige- en voedingstoffen vrij te laten komen. Infusies worden vaak voor de zachtere, bovengrondse delen van de plant gebruikt – zoals bloemen, blaadjes, knoppen en zaden.

Een decoct is een sterke thee gemaakt van de hardere houtige delen van een plant, zoals de bast, wortels en bessen. Deze hebben een langere kooktijd (ca. 20-30 min) nodig om hun geneeskracht vrij te laten komen en een decoct wordt daarom ook wel afkooksel genoemd.

Simpel gezegd volgen infusies en decocties hetzelfde principe als kruidenthee, maar zijn ze versterkt in medicinale zin. Om deze reden worden infusies en decocten ook vaak gewoon (sterke) kruidenthee genoemd. Je kunt al deze verschillende extracties drinken als thee, maar ook gebruiken voor allerlei andere doeleinden zoals een kruidenbad, stoombad of om je huid en haar mee te verzorgen.

Er zijn nog meer manieren om met water en kruiden te werken, zoals bijvoorbeeld zon- en maanthee. Dat zijn infusies waarbij kruiden in een pot met koud water worden gestopt en vervolgens een tijd in het zon- of maanlicht worden gezet om zo te laten trekken. Een koud aftreksel van kruiden wordt ook wel een maceraat genoemd. Dat is hetzelfde als een infusie, maar dan wordt er koud water gebruikt in plaats van kokend water. Koud water gebruik je bij kruiden en plantdelen die hun werking snel verliezen in heet water. Ook het maceraat zullen we later deze week uitgebreid bespreken.

Kruidenthee en infusies worden qua begrip vaak door elkaar heen gebruikt. Dit komt voort uit het feit dat kruidenthee eigenlijk geen thee genoemd mag worden. Officieel wordt thee namelijk alleen gemaakt van de theeplant, Camellia sinensis. Thee op basis van kruiden wordt om die reden vaak infuus/infusie genoemd (of aangeduid met het franse woord ‘tisane’). Een infusie kan daarom vaak zowel een korte simpele kruidenthee betekenen als een infusie die vier uur getrokken heeft.

Voor veel herboristen is er echter een wezenlijk verschil tussen kruidenthee en infusies; de bereidingswijze, hoeveelheid kruiden, toepassing en het effect. Ik vind het zelf ook niet handig om kruidenthee een infusie te noemen. Vandaar dat ik in deze cursus een onderscheid heb gemaakt en ze allebei apart behandel. Maar weet dat als je zelf onderzoek gaat doen je deze twee door elkaar heen gebruikt zal zien worden en er verschillende betekenissen aan worden gekoppeld. Zo worden infusies en decocties ook vaak gewoon kruidenthee genoemd, omdat ze dat in wezen natuurlijk ook zijn. Uiteindelijk maakt het niet zoveel uit hoe je het noemt, als je maar weet hoe je het toe kunt passen.

Daarnaast is het begrip infusie een verzamelwoord voor allerlei bereidingen waarbij kruiden geweekt zijn in een oplosmiddel, zoals water of olie. Infuseren betekent namelijk letterlijk weken of doordrenken. Zo is er verschil tussen het algemene begrip infusie en de infusie op waterbasis die wij deze week behandelen. Het ligt dus vooral aan de context waarin het woord gebruikt wordt.

Benodigdheden voor deze week

Afhankelijk van de methode die je wilt uitproberen deze week, is het handig om de volgende dingen in huis te hebben:

• Maatlepels
• Hittebestendige glazen pot of Franse koffiepers
• Steelpan met deksel
• Theepot
• Theezeefje of fijne zeef
• Thee-ei of losse theefilters

Over kruiden

Voor het maken van kruidenmiddelen in deze cursus gebruiken we losse kruiden in plaats van theezakjes. Het is pas vrij recent dat mensen zijn gestopt met het gebruik van losse kruiden voor thee. Begin 1800 werden theezakjes uitgevonden, terwijl het daarvoor heel normaal was om losse kruiden te gebruiken. Tegenwoordig worden bijna alle kopjes (kruiden) thee gezet met een theezakje uit de supermarkt. Daar is in wezen niets mis mee, maar om alle methodes deze week uit te kunnen proberen en om gevoel te krijgen met de kruiden zijn theezakjes niet handig. Met losse kruiden kunnen je makkelijk afmeten en kruidenmengsels maken. De meeste kruidentheezakjes uit de supermarkt bevatten minder dan een theelepel kruiden en met theezakjes kun je ook minder makkelijk afmeten. De kruiden in theezakjes zijn vaak vermalen en onherkenbaar, waardoor de kwaliteit minder zichtbaar is en de kruiden ook minder lang werkzaam blijven. Daarnaast zitten er in veel kruidenthee toegevoegde smaakstoffen, zoetstoffen en andere ongewenste toevoegingen. Het is dus belangrijk om altijd de ingrediëntenlijst te lezen. Ook kun je de kwaliteit en kleur van de kruiden niet controleren in een theezakje en afgesloten theedoosje. Dat gezegd hebbende, als je nog kruidenthee zakjes in huis hebt of liever laagdrempelig wilt beginnen is het prima om kruidenthee in theezakjes te gebruiken. Ik raad wel aan om biologische kruidenthee zonder toevoegingen te kopen, om zo ongewenste extra ingrediënten te vermijden, maar dit is vrijwel in iedere supermarkt te vinden!  

Het kopen van losse kruiden is ook een stuk goedkoper dan theezakjes, zeker wanneer je in bulk koopt. Je krijgt veel meer voor je geld en je kunt goed zien of de kruiden er vers uitzien. Als je nog nooit losse kruiden hebt gebruikt voor thee, kan het een beetje intimiderend voelen om losse kruiden te kopen en te gebruiken, maar met een beetje oefening en de juiste hulpmiddelen is het eigenlijk heel simpel en fijn om te doen.

➤     Meer informatie en tips over het kopen van kruiden vind je in het hoofdstuk ‘Kruiden en benodigdheden kopen’ in week 2. Maar je kunt natuurlijk ook wildplukken of kruiden uit je eigen tuin gebruiken!