FAQ – Veelgestelde vragen
De kans is groot dat er vragen in je opkomen tijdens het maken en gebruiken van kruidenolie. Op deze pagina vind je veelgestelde vragen beantwoord en leg ik dingen uit waar ik zelf tegenaan liep toen ik net begon.
Hoe lang is olie houdbaar? En wat kan ik doen om bederf te voorkomen?
Een goed gemaakte olie volgens de techniek die ik je leer in deze cursus is minstens één jaar houdbaar. Soms zelfs twee jaar. Maar dat verschilt erg per draagolie en kruid. Het hangt er ook sterk vanaf hoe je met je olie omgaat. Olie is gevoelig voor zonlicht, warmte, vocht, bacteriën en blootstelling aan lucht. Hoe beter je voor je olie zorgt, hoe langer deze houdbaar is. Bewaar een olie bijvoorbeeld liever niet in de badkamer of een warme plek, maar op een donkere koele plaats. Ook is een olie met verse planten vaak iets minder lang houdbaar dan een olie die is gemaakt met gedroogde planten, vanwege het vochtgehalte in de verse kruiden. Stop je vingers niet in de olie maar giet liever de olie in een schaaltje of in je hand zonder je huid aan te raken. Sommige mensen gebruiken graag een spuitdop zodat hun handen niet in contact komen met de olie in de fles. Daarnaast is de houdbaarheid afhankelijk van de soort draagolie en of je verse of gedroogde kruiden gebruikt. Olie die gemaakt is met gedroogde kruiden is langer houdbaar dan wanneer je verse kruiden gebruikt. Zorg dat je olie van goede kwaliteit en afkomst gebruikt. Het liefst biologisch en koudgeperst, maar vooral dat deze niet heel oud is.
Hoe weet je wanneer je olie niet goed meer goed is?
Mijn docente Kami McBride heeft me eens een hele goede tip gegeven hiervoor. Je kunt erachter komen door een keer een klein deel van je kruidenolie apart te houden en deze in een potje op een warme plek neer te zetten, zonder het af te sluiten. Ruik iedere paar dagen aan de olie en probeer dan eens de veranderingen in geur en kleur op te merken. Afhankelijk van je olie en de plek kost het een paar weken tot maanden om dit op te merken. Maar het is juist belangrijk om te leren hoe het ruikt als je olie begínt met verslechteren! Zo kun je ervoor zorgen dat je hem bijvoorbeeld niet meer verwerkt in andere producten en zo snel mogelijk op maakt.
Sommige mensen vergelijken de geur van olie die niet goed meer is met een oud waskrijtje. Ik vind het vaak een beetje muf en zurig ruiken. Het punt van dit experiment is dat je gaat opmerken hoe een olie hoort te ruiken, en hoe hij vooral niet hoort te ruiken. Je moet immers eerst weten hoé het ruikt als een olie niet meer fris is. Dit is echt iets wat je vaker moet doen en ervaring mee moet krijgen om er gevoel voor te krijgen. Basiskenmerken van een olie die niet goed meer is, zijn: verandering van geur, kleur en textuur, minder geur of een zurige/muffe geur.
Hoe weet ik of ik kruiden vers of gedroogd moet gebruiken?
Zie hoofdstuk ‘Kruiden kiezen’.
Kan ik niet gewoon (natuurlijke) conserveermiddelen aan de olie toevoegen om hem langer houdbaar te maken, zoals vitamine E-olie?
Dat kan natuurlijk. Dat wordt heel vaak gedaan en zo worden de meeste cosmetische producten op de markt gemaakt. Maar deze cursus gaat over hoe je op een zo puur en natuurlijk mogelijke manier goede kruidenmiddelen maakt, vandaar dat ik je deze techniek leer. Ik zie mijn huidproducten hetzelfde als voeding. Het liefst wil ik geen conserveermiddelen in mijn voeding en dus ook niet in mijn huidproducten. Het hoeft voor mij om die reden ook niet jaren houdbaar te zijn, zoals ik dat ook niet van mijn voeding verwacht. Voordat je je afvraagt welke conserveermiddelen je zou kunnen toevoegen, is het denk ik goed om eerst te leren hoe je de best houdbare olie kunt maken zónder toevoegingen. Want dat kan heel goed. De techniek die ik je leer in deze cursus geeft je de mogelijkheid om een olie te maken die minstens één jaar houdbaar is. Daar krijg je een puur en heilzaam huidproduct voor terug wat bijna nergens te koop is. Als je graag kruidenolie wilt met de langst mogelijke houdbaarheid kun je het beste kiezen voor gedroogde kruiden in combinatie met olijfolie of jojoba-olie.
Kan ik iets anders dan (koffie)filters gebruiken om de olie mee te zeven? Bijv. kaasdoek, theedoek, etc.
Dat kan, maar ik heb gemerkt dat er door (fijn geweven) kaasdoek of stof toch plantendeeltjes meekomen in de olie en dat is juist wat je wilt vermijden om de olie langer goed te houden. Vandaar dat (koffie)filters een stuk beter werken; deze laten veel minder door dan kaasdoek. Ook is een koffiefilter veel makkelijker in gebruik. Je kunt dubbele lagen gebruiken voor extra filtering en ze daarna direct weggooien. Om kaasdoek te wassen, wat dan helemaal onder de olie zit, is bijna niet te doen, dus die moet je dan na één keer al weggooien. Ik vind koffiefilters daarom een iets duurzamere én goedkopere keuze. Er zijn overigens genoeg mensen die wel kaasdoek gebruiken, dus mocht je het willen proberen: zoek de meest fijn geweven kaasdoek of stof die je kunt vinden. Hoe fijner de stof, hoe minder plantendeeltjes er doorheen komen. Zorg ook dat de stof niet te dik is, anders komt de olie er niet doorheen.
Is het maken van kruidenolie hetzelfde als met een tinctuur, maar met olie in plaats van alcohol?
Nee, het is echt wel een hele andere techniek. Alcohol is heel makkelijk om mee te werken omdat het alle bacteriën doodt. In olie kunnen bacteriën snel groeien, vooral wanneer verse planten gebruikt worden. Hierdoor is olie veel minder lang houdbaar dan een tinctuur. Een tinctuur kan je bij wijze van spreken jaren in de kast bewaren en dan is de kans groot dat hij nog goed is, door de alcohol. Met kruidenolie kan dat (helaas) niet. Ook zijn er meer stappen in het maakproces van kruidenolie. Je moet op meer dingen letten omdat het een gevoeliger product is.
Welke soorten alcohol kan ik gebruiken voor het maken van de kruidenolie?
Dit beantwoord ik uitgebreid in het hoofdstuk ‘Kruidenolie methoden’.
Kan je ook alcohol toevoegen aan een kruidenolie die al klaar is, als conserveermiddel?
Nee. De functie van de alcohol is het onttrekken van geneeskrachtige (alcoholoplosbare) inhoudsstoffen van de kruiden en om het kruid als het ware te ‘activeren’ – met als bijkomstigheid dat het ook helpt met conservering van de olie. Maar dit werkt niet als je dat achteraf eraan toevoegt.
Wanneer moet je een verse plant een dag laten drogen voordat je hem gebruikt?
Lees eerst het hoofdstuk ‘Kruiden kiezen’. Kruiden die geschikt zijn om vers te gebruiken hoef je in principe alleen te laten verdrogen als het langdurig vochtig is geweest buiten, zoals je bijvoorbeeld vaak hebt in de winter en herfst. Als je twijfelt over of je het vers of droog moet gebruiken, doe dan altijd gedroogd. Pluk de kruiden het liefst op een droge, zonnige dag rond het middaguur, dan zit er automatisch minder vocht in en op de plant.
Kun je iets doen met de overgebleven kruiden na het zeven van de olie?
Ja! Je kunt ze gebruiken voor een kruidenbad of voetenbadje. Doe de kruiden er los in, of eventueel gewikkeld in een stukje stof. Hierdoor hoef de kruiden niet gelijk weg te gooien en kun je dubbel genieten van de heilzame werking van de olie en de kruiden.
Mag je maar één kruid gebruiken voor een kruidenolie of kun je ook meerdere kruiden erin doen?
Het is zeker mogelijk om verschillende kruiden aan één olie toe te voegen, maar ik raad het niet aan voor beginners. Je leert er meer van als je maar één kruid per keer gebruikt. Als je bijvoorbeeld een olie maakt met drie verschillende kruiden, en hij gaat schimmelen, hoe weet je dan nog door welk kruid dat komt? Of als je huid niet goed reageert op de olie, dan kun je nooit bepalen door welk kruid dat kwam, omdat er meerdere in zitten. Je kunt beter drie verschillende kruidenoliën maken en ze apart van elkaar op je huid gebruiken. Zo kun je goed bepalen of je de kruiden fijn vindt en of je lichaam er goed op reageert. Hierna kun je de kruidenoliën eventueel alsnog met elkaar mixen!
Kun je kruidenolie gebruiken op verse (open) wonden?
Olie is geen geschikt middel om te gebruiken op verse of open (diepe) wonden. Een open wond moet gedesinfecteerd worden en schoon blijven, maar olie trekt vaak bacteriën aan. Dat gezegd hebbende, als de wond zich (bijna) sluit en de huid aan het helen is, is kruidenolie wel een mooi en geschikt middel om het helingsproces te ondersteunen. Hiermee kun je ook littekenvorming voorkomen.
Kruidenolie kun je ook prima gebruiken voor kleine, ondiepe wondjes en sneetjes. Calendula- en Sint-Janskruid olie zijn hier bijvoorbeeld heel geschikt voor. Zorg dan wel ook dat je het wondje eerst even goed schoonmaakt en houdt. Wat ik vaak doe is dat ik de plek insmeer met olie en dan een pleister erop plak, waardoor je het wondje beschermt tegen vuil en de olie erin kan trekken.
Wat doet de alcohol precies en is het echt nodig?
Alcohol onttrekt de alcoholoplosbare inhoudsstoffen uit de kruiden. Samen met de olie oplosbare inhoudstoffen komt er daardoor meer geneeskracht in je olie terecht. Door het toevoegen van (een heel klein beetje) alcohol onttrek je meer inhoudsstoffen dan wanneer je alleen olie zou gebruiken. Daarnaast werkt de alcohol als een mild conserveermiddel, maar dat is eerder een fijne bijkomstigheid. De reden dat we het toevoegen is om een sterkere olie te maken met zoveel mogelijk inhoudsstoffen. De alcohol is overigens niet per se nodig, zie vraag hieronder.
Ik gebruik liever geen alcohol, kan ik dan nog steeds kruidenolie maken?
Ja, zeker! Als je om wat voor reden dan ook geen alcohol wilt gebruiken, is het prima als je deze niet toevoegt. Er zijn genoeg herboristen die dit niet doen. Het is dus nog steeds mogelijk om een goede olie te maken zonder alcohol, hij is alleen wat minder sterk en mogelijk wat minder werkzaam.
Blijft er alcohol aanwezig in de olie? Is dat geschikt voor kinderen?
We gebruiken 1 of 2 eetlepels alcohol per liter olie. Dat is 15 tot 30 ml alcohol op 1000 ml olie. Je kunt je voorstellen dat wanneer je deze olie op je huid smeert, daar dus heel weinig alcohol in zit; op z’n hoogst een paar druppels. We gebruiken een goede kwaliteit pure alcohol die geschikt is voor consumptie. In principe is dit veilig voor kinderen (boven de twee jaar) omdat het slechts sporen van alcohol zijn en het vermengd is met olie. De huid neemt dus geen pure alcohol in zich op. Als je dit toch liever niet wil gebruiken bij je kind, maak het recept dan simpelweg zonder alcohol. Bij baby’s raad ik het wel aan om de olie zonder alcohol te maken.
Moet je verse kruiden wassen voordat je ze verwerkt in olie?
Liever niet! Hiermee voeg je vocht toe aan het kruid en dat is juist wat we willen vermijden. Ik pluk verse kruiden alleen uit mijn tuin of een plek in de natuur die niet vervuild is. Hierdoor zijn ze eigenlijk nooit vies. Soms zit er wat aarde op, maar dat kan je er makkelijk afkloppen. Gaat het om insecten? Laat de kruiden dan een paar uur drogen, dan lopen de beestjes er vanzelf uit. Als je de kruiden om wat voor reden dan ook toch graag wilt wassen, zorg er dan voor dat je ze echt heel goed op laat drogen. Bijvoorbeeld in een droogoven of op een warme, droge plek. Onthoud dat je zo min mogelijk vocht in je olie wilt.
Mijn olie is mislukt of gaan schimmelen, wat heb ik fout gedaan?
Er zijn veel verschillende dingen die invloed hebben op de houdbaarheid. Hieronder een lijstje van dingen waar je op moet letten:
- Goede sterilisatie van keukengerei, materiaal en een schoon werkblad
- Het vochtgehalte in het kruid
- Regelmatig schudden of doorroeren van de olie zodat de kruiden onder de olie blijven. Kruiden boven op de olie zorgt snel voor schimmelvorming
- Laat de olie liever niet langer dan vier tot zes weken met kruiden erin staan
- De kwaliteit en houdbaarheid van de draagolie
- Is er vocht in de olie terechtgekomen? Zat de deksel er goed op?
- Zet de olie liever niet op een plek met veel temperatuurswisselingen
Hoe veilig is kruidenolie?
Kruidenolie is één van de veiligste en mildste middelen van de kruidengeneeskunde. Ook omdat je het uitwendig gebruikt kun je kruidenolie veel vrijer toepassen dan inwendige middelen, zoals bijvoorbeeld een tinctuur. Dat gezegd hebbende, wil ik je wel heel graag aanraden om altijd eerst het kruid goed te leren kennen voordat je het op je lichaam gebruikt. Leer over de contra-indicaties, het karakter en de werking. Daarnaast is het wijs om altijd eerst een huidtest te doen voordat je je lichaam helemaal insmeert met een kruidenolie. Verder is het goed om bedachtzaam met kruiden als Sint-Janskruid, Arnica en Smeerwortel om te gaan.
Lees ook het hoofdstuk ‘Veiligheid en Dosering’ voor meer informatie. Over hoe je kruidenolie bij kinderen toepast, kun je het hoofdstuk ‘Kinderen & Kruidenolie’ lezen.
