Bioregionale kruidengeneeskunde

Een hoop van de kruiden die we in deze cursus bespreken zijn inheemse Nederlandse kruiden. Hier heb ik bewust voor gekozen. Ik geloof dat de planten die in onze directe omgeving groeien, ons misschien wel het beste kunnen helpen. Niet alleen omdat ze ons omringen, maar ook omdat ze in hetzelfde klimaat als wij leven, ze aan dezelfde omstandigheden als wij onderhevig zijn: de seizoenen, het land, zonlicht en het weer. Ze ondergaan een zelfde soort transformaties als wij door het jaar heen. Hierdoor schenken ze ons vaak precies dat wat we nodig hebben in ieder seizoen.

Tegenwoordig is het normaal om allerlei exotische kruiden en middelen te importeren van over de hele wereld. Er zijn talloze superfoods en wonderkruiden die je zo bij je thuis kunt laten bezorgen. Hoewel dat natuurlijk een enorme rijkdom en luxe is, stel ik er ook mijn vraagtekens bij. Is het wel zo nodig? Is het wel zo duurzaam en juist om kruiden te laten importeren als er ook zoveel geneeskracht om ons heen groeit? En vooral, kunnen onze lokale kruiden ons niet net zo goed, of zelfs beter, helpen?

Dit is de basis van bioregionale kruidengeneeskunde; de gewoonte om de natuur om ons heen te benaderen voor medicijnen, omdat er altijd remedies te vinden zijn in onze directe omgeving. Hierdoor ontstaat er een betere verbinding met de natuur en plek op aarde waar we leven. Ik zie bioregionale kruidengeneeskunde daarom als een antwoord op vele ‘problemen’ in onze huidige wereld, want het is lokaal, duurzaam, een vorm van zelfvoorzienend zijn en tegelijkertijd een manier om een connectie te onwikkelen met de natuur om je heen.

Linoprint van printmaker Jai Bess

De meeste inheemse Nederlandse geneeskrachtige kruiden worden als ‘onkruid’ gezien. Ik noem onkruid liever wilde kruiden of enthousiaste vrijwilligers. Wilde kruiden dragen enorm veel levenskracht bij zich – ze kunnen zich aanpassen aan allerlei omstandigheden. Als je goed let op hun inhoudsstoffen en geneeskrachtige werking, begrijp je waarom ze zo goed zijn in overleven en voortbestaan zonder enige hulp. Ze zitten barstensvol mineralen en beschermende en geneeskrachtige stoffen. Zo helpen ze zichzelf, maar kunnen ze ons ook van hulp en rijke voeding voorzien. Om deze reden vind je de krachtigste kruiden dus in de wilde natuur. Brandnetel, Paardenbloem, Vogelmuur, Bijvoet, Weegbree, Duizendblad, Sint Janskruid, Kleefkruid… deze krachtige geneeskrachtige wilde kruiden worden allemaal onkruid genoemd en groeien werkelijk overal om ons heen!

Het mooie en fijne van Nederlandse inheemse kruiden is dat je ze overal tegen kunt komen; op straat, in het park, langs het fietspad, soms zelfs langs de snelweg. Het klinkt misschien gek maar de natuur in Nederland ben ik veel fijner en interessanter gaan vinden sinds ik haar kruiden ken. De wegen waar ik langs rijd zijn geen groene waas meer, maar ik herken de Meidoorn, Hondsroos en Lindebomen. De bermen zijn niet alleen wild gras, maar bevatten als je goed kijkt  Sint Janskruid, Bijvoet en Duizendblad. Als ik door een stad loop zie ik Weegbree, Brandnetel en Vogelmuur. Overal waar ik ben, kom ik mijn geliefde kruiden tegen. Het kennen van je eigen omgeving en wat er groeit, verbindt je met de natuur op een manier dat niets anders dat kan – ook op plekken waar de natuur weggedrukt is. Ik voel me hierdoor beter geaard en gelukkiger in Nederland. Ook bracht dit me beter in contact met mijn voorouders en roots. Zoals Robin Wall Kimmerer mooi beschrijft in haar boek Braiding Sweetgrass:  “To be native to a place we must learn to speak its language.” En het leren kennen van de kruiden van het land is de moedertaal van het land.

Ontdek jouw eigen medicinale bioregio – wat groeit er om jou heen?

Dit is een simpele oefening die je zo groot of klein kunt maken als je zelf wilt. Het is iets waar je tijd en veel aandacht voor kunt uittrekken, of iets waar je tussen je dagelijkse leven door op kunt letten, bijvoorbeeld als je naar de supermarkt fietst of je hond uitlaat. Een combinatie van beide geeft het meeste resultaat. Ik ben eigenlijk nooit gestopt met deze oefening; het is iets wat ik nu onbewust altijd doe als ik rond rijd of loop. Het gaat er vooral over dat je je bewust bent van je omgeving en niet focust op alle menselijke creaties en activiteit, maar op de natuur om je heen – hoe klein of groot ook. Ook als je in de stad woont kun je dit doen. Je zult verstelt staan van hoeveel wilde kruiden en natuur er toch om je heen is als je er op leert letten.

• Wat je doet is heel simpel; overal waar je komt, let je op wat er om je heen groeit. Je kunt hier zelfs een spel van maken met jezelf of samen iemand anders; zoveel mogelijk planten leren herkennen en vooral geneeskrachtige planten ontdekken om je heen. In eerste instantie zal het je misschien niet veel zeggen; alles lijkt een beetje op elkaar en hoe heten al die planten eigenlijk? Je hoeft niet alles in één keer te leren, net zoals ik kun je dit jarenlang oefenen. Aandacht en observatie is als een spier die je moet trainen. Kijk wat er het meeste uitspringt en onderzoek of je deze plant kunt determineren, dit betekent dat je uitzoekt welke plant het precies is. Dit kun je doen door een determinatieboekje of een determinatie app. Hieronder geef ik daar wat tips voor.

  Met de tijd en wat oefening zul je patronen opmerken. Bepaalde bomen of struiken die je overal opnieuw terugziet, kruiden die overvloedig groeien en sommige juist heel weinig. Afhankelijk van de grondsoort en het precieze klimaat in jouw omgeving maakt dat sommige bomen of planten wel of niet overvloedig aanwezig zijn. Ook is het handig om deze oefening minstens een jaar in ieder seizoen te herhalen, want het kan nogal verschillen wat je dan allemaal tegen komt.

Extra tips om te leren determineren

• Het boek: Eetbare wilde planten, 200 soorten herkennen en gebruiken – Steffen Guido Fleischhauer, Jurgen Guthmann, Roland Spiegelberger.
  Onmisbaar als je wilt leren wildplukken of de kruiden in je omgeving beter wilt leren kennen. Dit boek is vaak het enige wat ik gebruik. Er staan 200 eetbare wilde planten in die in Nederland voorkomen. Met duidelijke foto’s, tekeningen en beschrijvingen. Ook geven ze informatie over hoe je de kruiden in de keuken kunt gebruiken en beknopt de geneeskrachtige werking. Het is gerangschikt op soort blad, met een wildplukkalender en ook de giftige planten worden beschreven. 
• Gebruik de (gratis) apps waarbij je planten kunt dertermineren via je telefoon! Zorg wel altijd dat je het dubbel checkt, het liefst met een goed determinatieboek. Apps zijn niet altijd 100% betrouwbaar.
• Ga mee met een wildplukwandeling! De beste en snelste manier om meer kennis op te doen en medekruidenliefhebbers te ontmoeten. De Wilde School plant regelmatig wildplukwandelingen door heel Nederland. Kijk in de agenda op de website voor meer informatie.